Asbest lifleri havada yayıldığında habis malign mezotelyoma gibi ciddi sağlık sorunlarına neden olabilen doğal bir mineraldir. Asbest maruziyet, en sık işyerinde ortaya çıkar ancak evlerde, binalarda ve çeşitli ürünlerde asbest ile temas eden herkesin başına gelebilir. Bir çok ülkede asbest kullanımı henüz yasaklanmadığı için asbest maruziyeti hala sağlık tehdididir. Ülkemizde asbest kullanımı ancak 2010 yılında yasaklanabilmiştir.
Asbest inşaat malzemelerinden tüketici ürünlerine kadar her şey dahil binlerce üründe yaygın olarak kullanılmıştır. Bireyler işyerinde en çok asbeste maruz kalırlar ancak çevresel maruziyet, ürün maruziyeti ve ikincil maruz kalma genel olarak herkes için risklidir. Araştırmalar her yıl milyonlarca insanın hala asbeste maruz kaldığını ve bunun mezotelyoma kanseri de dahil olmak üzere ilk maruziyetten 10 yıl sonra ciddi sağlık etkileriyle sonuçlanabileceğini göstermektedir.
İçindekiler
Asbest Nedir?
Asbest ısıya ve yangına dayanıklı altı doğal olarak oluşan lifli minerali ifade eder. Mucize bir malzeme olarak kabul edildiği dönemlerde asbest, özellikle inşaatlarda ve uzun yıllar çeşitli uygulamalarda kullanılmıştır. Asbest evler, okullar ve ticari binalar için yalıtım ve diğer yapı malzemelerinde sıklıkla kullanılmıştır. Asbest madeni ayrıca gemi yapımı, petrol rafinerileri, çeşitli sanayi tesisleri ve otomotiv endüstrisi gibi çeşitli endüstrilerde de çok sık kullanılmıştır.
Bununla birlikte asbest malzemeleri zarar gördüğünde lifler kolayca solunabilir ve sonunda mezotelyoma, akciğer kanseri ve asbestos gibi ciddi sağlık sorunlarına dönüşebilir. Asbestin en az 1940’larda kanserojen olarak tanınmasına rağmen mineral 1970’lerde birçok endüstride yaygın olarak kullanılmıştır. Günümüzde toksin bazı ürünler ve endüstrilerde az miktarda bulunmakta ve bu da halkı tehlikeli maruz kalma riski altında bırakmaktadır.
Asbest Maruziyetine Kalmak
Herkes asbeste maruz kalabilir ve asbest hastalıklarının sinsi gelişimi yıllar boyunca sürdürdüğü için yıllarca bilinmeyebilir. Maruz kalma en çok iş yerinde görülür. İşçilerin çalıştığı alana bağlı olarak asbeste maruz kalma riskleri diğer mesleklerden daha yüksek olabilir. Asbest en çok belirli iş alanlarında bulunsa da bireyler ev ürünlerinden ya da ev ve diğer binalardaki hasarlı asbeste maruz kalabilir. Yapılan çalışmalara göre güvenli bir asbest maruziyeti seviyesi yoktur.
Mesleki Olarak Asbeste Maruziyetine Kalmak
Endüstriyel ve ticari şantiyelerdeki birçok işçi ve müteahhitler işteyken tehlikeli seviyelerde asbeste maruz kalır. Çelik fabrikaları, bira fabrikaları, enerji santralleri ve petrol rafinerileri gibi yüksek ısı ortamları nedeniyle işçiler artık aktif olarak madene dayanmayan endüstrilerde bile asbest içeren malzemelere maruz kalmaktadır. Hatta bazı çalışanlar mineralle yapılan ısıya dayanıklı koruyucu donanımlar giyerek kendilerini daha yüksek risk altında bırakmışlardır.
Bu ve diğer endüstrilerdeki yüzlerce şirket tehlikeleri bilmelerine rağmen yıllarca asbest kullanımına devam etmişlerdir. Tarihsel kayıtlar birçok işverenin maruz kalmanın tehlikelerinin farkında olduğunu ancak ucuz olduğu için işlemler ve ürünler için asbest kullanmaya devam ettiğini göstermektedir. Bu ihmal nedeniyle çeşitli mesleklerde en az 27 milyon çalışanın 1940 ve 1979 arasında zararlı asbeste maruz kaldığını göstermektedir. Araştırma dünya çapında her yıl en az 125 milyon işçinin işinde asbeste maruz kalmaya devam ettiğini göstermiştir. Mesleki asbest maruziyeti tüm mezotelyoma ölümlerinin %70’ini oluşturan en yaygın mezotelyoma nedenlerinden biridir.
Askeri Hizmette Asbeste Maruziyetine Kalmak
Asbest ordunun tüm kollarında daha çok askeri gemi yapımında, araç ve uçaklarda ve hatta askeri üslerde de kullanılmıştır. Tahminler en az 4,2 milyon sivilin ve gazinin yalnızca 2. Dünya Savaşı sırasında tersanelerde çalıştığını gösteriyor. Asbest ve birçok askeri geminin kapalı alanlarının bol miktarda kullanılması nedeniyle asbeste maruz kalmak milyonlarca askeri personel için neredeyse kaçınılmaz olmuştur. Bu nedenle her üç mezotelyoma tanısından biri hizmet süreleri boyunca asbeste maruz kalmış bir kıdemlidir.
Kullanılan Ürün Yüzünden Asbeste Maruziyetine Kalmak
1900’lerde birçok şirket asbest ürünleri üretip dağıtarak tüketicileri risk altına sokmuştur. Yalıtım ve dış cephe kaplama gibi bazı malzemeler büyük oranda yalnızca belirli endüstriler tarafından doğrudan kullanımdayken saç kurutma makinesi ve tencere gibi tüketim malları da sıklıkla asbest içermektedir. Bugün bu ürünlerin birçoğunda asbest kullanımını sonlandırmak için düzenlemeler yapılmasına rağmen yalıtım gibi bazı ürünler hala %1 oranında asbest içerebilmektedir.
Talk Bebek Pudrası İle Asbeste Maruziyetine Kalmak
Talk pudrası genellikle güvenli kabul edilen doğal bir mineraldir ancak asbest tarafından kirlendiğinde tehlike oluşturabilir. Talk ve asbest birikintileri benzer alanlarda doğal olarak meydana geldiğinden talk madencilik sırasında kolayca asbest lifleriyle kontamine olabilir ve bu da sonuçta talk pudrası ürünlerine girebilir. Kozmetik ve bebek pudrası gibi ürünler şimdi asbest için test edilir ancak madencilik yoluyla veya topikal asbest içeren ürünlerin vücuda uygulanmasıyla işçiler ve tüketiciler yıllarca asbest maruziyetine kalabilir.
Asbeste İkincil Maruz Kalmak
Mesleki maruz kalma sadece çalışanları etkilemekle kalmaz maruz kalma durumunun aile üyeleri ve diğerlerine yayılma potansiyeli de vardır. İkincil maruz kalma mezotelyoma vakalarının yaklaşık %20’sini oluşturur ve asbestle kontamine olmuş ortamlarda çalışan kişiler ev asbest liflerini kıyafetlerine cildine veya saçlarına getirdiğinde meydana gelir. Lifler kumaşlara ve cilde yapışarak diğer kişilere aktarılabilir ve asbest maruziyetine neden olabilmektedir. Kadınlar sıklıkla ikincil maruz kalma sonucu asbeste bağlı hastalıkların kurbanlarıdır.
Asbeste Maruz Kalmanın Yarattığı Sağlık Riskleri
Asbest lifleri solunduğunda kolayca akciğer, karın veya kalbin iç kısımlarında sıkışıp kalabilir. Lifler çok dayanıklı olduğu için vücut onları parçalayamaz. Zamanla asbest lifleri yara izi ve iltihaplanmaya neden olur ve bu da sonuçta tümörlere yol açar. Çeşitli tipte asbest kanserine ek olarak asbest minerali ayrıca asbest gibi kronik akciğer hastalıklarına da neden olabilir. Mezotelyoma gibi asbeste bağlı hastalıklar nefes darlığı gibi semptomların ortaya çıkmaya başlaması, teşhis ve tedavi edilmelerini zorlaştırmaktadır. Asbest maruziyetine bağlı hastalıkların başında gelen mezotelyomanın asbest maruziyetine kalışından sonra ortaya çıkış süresi genellikle 10 – 50 yıldır.
Asbeste Bağlı Hastalıklar
- Mezotelyoma,
- Asbestos,
- Akciğer Kanseri,
- Plevral efüzyonlar,
- Plevral plaklar
Asbest Maruziyetini Önleme
Asbest birçok ülkede henüz ulusal düzeyde yasaklanmamasına rağmen asbest kullanımı ve güvenli bir şekilde kaldırılmasıyla ilgili hem federal hem de devlet yasaları vardır. Mesleki güvenliği desteklemek ve genel halkı korumak için ilgili ülkenin sağlık bakanlıkları ayrıca iş ve kamu binalarından etkilenmemesi için katı kurallara ve güvenlik prosedürlerine sahiptir.
Bireyler ve ev sahipleri için asbest azaltma yasalarına uymak da önemlidir. Asbest malzemelerinin çıkarılması ve bertaraf edilmesi toksinlerin uygun şekilde atılmasını sağlamak için sertifikalı bir profesyonelden başka biri tarafından asla denenmemelidir. Asbest içeren kalan malzemelerin uygun şekilde taşınması maruz kalmanın önlenmesi için önemlidir. Herhangi bir asbest maruziyetinin tehlikeli olarak kabul edildiğini ve toksinle temastan kaçınmanın mezotelyoma gibi hastalıkları önlemek için hayati önem taşıdığını unutmamak önemlidir.